MUQDISHO (SMN) – Machadka Hiraal, oo ah xarun cilmi-baaris Soomaaliyeed oo caan ah, ayaa soo saaray warbixin dhammaystiran oo falanqaynaysa xaaladda ammaanka ee Soomaaliya intii uu xilka hayay Madaxweyne Xasan Sheekh Maxamuud laga soo bilaabo Maajo 2022 ilaa Maajo 2024.
Warbixintu waxay sawir ba’an ka bixisay halista sii kordhaysa ee Al-Shabaab, saameyn yarida howlgallada ciidammada, iyo fashilka siyaasadeed iyo hoggaamineed ee hurinaya xasillooni darrida iyo amni darrida dalka.
Koror Ku Yimid Weerarada Al-Shabaab
Mid ka mid ah natiijooyinka ugu waaweyn ee warbixinta Machadka Hiraal ayaa ah kororka aad u weyn ee weerarada Al-Shabaab intii uu xilka hayay Madaxweyne Xasan Sheikh Maxamuud.
Xogtu waxay muujinaysaa in kooxda Al-Shabab aysan oo kaliya sii kordhinin howlgalladeeda weerareed, laakiin ay sidoo kale si istiraatiiji ah u weecday xeeladeeda iyadoo adeegsanayso weerarro toos ah iyo qaraxyada (IEDs).
Sida lagu sheegay warbixinta, tirada weerarada tooska ah ee ay fuliso Al-Shabaab ayaa korortay boqolkiiba 75%, oo ahaan jirtay celcelis ahaan 280 sannadkii 2020-2021 iyadoo noqotay 490 sannadkii 2022-2023. Si la mid ah, adeegsiga walxaha qarxa ayaa korortay 50%, iyadoo dhacdooyinku ka kordheen celcelis ahaan 166 sannadkii 2020-2021 iyagoo gaaray 249 sannadkii 2022-2023.
Tirooyinkan ayaa muujinaya kalsoonida Al-Shabaab ee sii kordhaysa iyo awoodda howlgalladeeda, taasoo keeneysa caqabado waaweyn oo ku aaddan dadaallada dowladda Soomaaliya ee dib u soo celinta xasilloonida. Warbixinta Machadka Hiraal waxay muujinaysaa in inkastoo howlgalka dowladdu ku qaaday kooxda muddo ku dhow laba sano ah, Al-Shabaab ayaa awood u leh inay sii joogto meelo badan oo dalka ka mid ah, isla markaana waxay ku habeeysay xeeladaheeda si ay dhaawac ugu geysato ciidamada dowladda iyo bartilmaameedyada rayidka.
Saameyn La’aanta Howlgallada Ciidammada
Warbixinta Machadka Hiraal ayaa sidoo kale su’aalo culus ka keentay saameynta howlgallada ciidammada xulafada ah ee la dagaalamaya Al-Shabaab iyo yareynta maamulkooda dhulka. In kasta ay xogtu muujinayso koror yar oo ku yimid inta jeer ee la fuliyay duqeymaha cirka iyo weerarada ciidammada gaarka ah intii uu xilka hayay Madaxweyne Xasan Sheikh Maxamuud, saameynta dadaalladaas ay ku yeelatay xoogga guud iyo saameynta Al-Shabab ayaa xaddidan.
Warbixintu waxay muujisay awooda Al-Shabaab ee aan caadiga ahayn ee ku aaddan isticmaalka xeelado ka hortagga beegsiga iyada oo la adeegsanayo cadaadis badan oo ka imanaya ciidammada xulafada ah. Adkaysigan ayaa muujinaya in xeeladaha militariga keliya uusan ku filnayn wajahidda Al-Shabab.
Intaas waxaa dheer, falanqaynta Machadka Hiraal ayaa muujisay in siyaasadda dowladda ee hubeynta maleeshiyaadkaa qabaa’ilka, oo la yiraahdo Macawisley, si looga hortago Al-Shabaab ay keentay saameyn aan lavatory baahnayn oo kicisay xiisadaha qabaa’ilka iyo colaad dheeraad ah. Warbixintu waxay muujineysaa koror 163% ah oo ku yimid dhacdooyinka dirirta qabiilka, oo ka soo korortay 41 dhacdood sanadkii 2020 ilaa 108 sanadkii 2023, taasoo muujinaysa khataraha la xiriira istiraatiijiyaddaas iyo saameynteeda ee ammaanka dalka.
Fashilka Siyaasadeed iyo Hoggaamineed
Warbixinta Machadka Hiraal ayaa sidoo kale iftiimisay fashillaada siyaasadeed iyo hoggaamineed ee hurinaya xasillooni darrida Soomaaliya oo caqabad ku noqday dadaallada lagu beegsanayo Al-Shabaab. Warbixintu waxay dhaleeceysay sida khaldan ee uu Madaxweyne Xasan Sheikh Maxamuud u maamulay nidaamka dib-u-habeynta dastuurka, oo sii ballaariyey kala qaybsanaanta siyaasadeed isla markaana kala fogeeyey dalka, gaar ahaan Puntland.
Warbixintu waxay ku doodaysaa in ku guuldarreysiga Madaxweynaha ee wada-hadallada iyo dhisida is-afgarad ku saabsan geedi-socodka dib-u-habeynta dastuurka ayaa kala lqeeybiyay siyaasiyiinta dalka, abuureyna jawi uu ku fashilmo dagaalka kadhan ah Al-Shabaab. Intaas waxaa dheer in xiriirka Soomaaliya la leedahay xulafada muhiimka ah ee gobolka, sida Itoobiya iyo Imaaraadka Carabta ee Midoobay (UAE) uu xumaaday, kaddibna uu saameyn ballaaran ku yeeshay iskaashiga nabadgelyada gobolka iyo awooda dalka ee looga hortago Al-Shabaab.
Falanqaynta Machadka Hiraal ayaa sidoo kale muujisay musuq-maasuqa baahsan iyo maamul xumida ciidamada amniga, taasoo hoos u dhigtay taageerada caalamiga ah ee dadaallada lagula dagaallamayo argagaxisada isla markaana yareeysay kalsoonida bulshada ee ku aaddan awooda dowladda ee xoojinta nabadgelyada. Warbixinta waxa ay xustay tirada sare ee “askarta goosato” iyo musuqmaasuqa raashinka askarta.
Warbixinta Machadka Hiraal waxay tahay digniin cad oo ku saabsan halista sii kordhaysa ee Al-Shabaab.
Warbixintu waxay muujinaysaa baahida degdegga ah ee lavatory qabo istaraatiijiyad dhammaystiran oo ka baxsan xeelad militari oo wax ka qabata arrimaha siyaasadeed, bulsheed iyo dhaqaale ee hurinaya colaadda.
Warbixintu waxay ku baaqaysaa in la kordhiyo daahfurnaanta, mas’uuliyadda, iyo ka-qaybgalka geedi-socodka go’aan-gaarista dowladda, iyo sidoo kale in si dhab ah loogu go’o wadahadal iyo dib u heshiisiin lala yeesho mucaaradka dawladda. Waxay sidoo kale ku nuux nuuxsatay muhiimadda lagu xoojinayo iskaashiga iyo iskaashiga gobolka si looga wada shaqeeyo caqabadaha ammaanka ee ka jira Geeska Afrika.
Maadaama Soomaaliya ay weli la daalaa dhacayso caqabadaha murugsan ee Al-Shabaab iyo xadidnaanta hanaankeeda amniga ee hadda, warbixinta Machadka Hiraal waxay u adeegaysaa siyaasad-dejiyeyaasha, cilmi-baarayaasha, iyo daneeyayaasha raadinaya inay fahmaan xaaladda colaadda Soomaaliya iyo sida lagu horumarin karo nabadda iyo xasilloonida dalka.
